ҚР Білім және Ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі №115 бұйрығы.

Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 03 сәуірдегі № 115 Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2013 жылы 10 сәуірде № 8424 тіркелді.


Қазақстан Республикасының "Білім туралы" 2007 жылғы 27 шілдедегі Заңының 5-бабының 6) тармақшасына, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартының талаптарына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Мыналар:

РҚАО-ның ескертпесі!
1) тармақшаны алып тастау көзделген - ҚР Білім және ғылым министрінің 08.04.2016 № 266 (01.09.2016 бастап 1-сыныптар үшін, 01.09.2017 бастап 2-сыныптар үшін, 01.09.2018 бастап 3-сыныптар үшін, 01.09.2019 бастап 4-сыныптар үшін қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
1) осы бұйрыққа 1-25-қосымшаларға сәйкес бастауыш білім берудің жалпы білім беретін пәндерінің үлгілік оқу бағдарламалары;

2) осы бұйрыққа 26-58-қосымшаларға сәйкес негізгі орта білім берудің жалпы білім беретін пәндерінің үлгілік оқу бағдарламалары;

3) осы бұйрыққа 59-108-қосымшаларға сәйкес жалпы орта білім берудің жалпы білім беретін пәндерінің үлгілік оку бағдарламалары;

4) осы бұйрыққа 109-113-қосымшаларға сәйкес негізгі орта білім берудің және жалпы орта білім берудің таңдау курстары мен факультативтерінің үлгілік оқу бағдарламалары;

5) осы бұйрыққа 114-174-қосымшаларға сәйкес мүмкіндігі шектеулі оқушыларға арналған бастауыш білім берудің жалпы білім беретін пәндері бойынша үлгілік оқу бағдарламалары;

6) осы бұйрыққа 175-191-қосымшаларға сәйкес бастауыш білім берудің жалпы білім беретін пәндерінің үлгілік оқу бағдарламалары;

7) осы бұйрыққа 192-218-қосымшаларға сәйкес жаңартылған мазмұн бойынша негізгі орта білім берудің жалпы білім беретін пәндерінің үлгілік оку бағдарламалары;

8) осы бұйрыққа 219-323-қосымшаларға сәйкес ерекше білім беруге қажеттілігі бар білім алушыларға арналған жаңартылған мазмұн бойынша бастауыш білім берудің жалпы білім беретін пәндерінің үлгілік оқу бағдарламалары;

9) осы бұйрыққа 324-384-қосымшаларға сәйкес ерекше білім беруге қажеттілігі бар білім алушыларға арналған негізгі орта білім берудің жалпы білім беретін пәндерінің үлгілік оқу бағдарламалары;

10) осы бұйрыққа 385-390-қосымшаларға сәйкес ерекше білім беруге қажеттілігі бар білім алушыларға арналған жалпы орта білім берудің жалпы білім беретін пәндерінің үлгілік оқу бағдарламалары;

11) осы бұйрыққа 391-440-қосымшаларға сәйкес жаңартылған мазмұндағы жалпы орта білім берудің жалпы білім беретін пәндер бойынша үлгілік оқу бағдарламалары;

12) осы бұйрыққа 441-545-қосымшаларға сәйкес ерекше білім беруге қажеттілігі бар білім алушыларға арналған жаңартылған мазмұн бойынша негізгі орта білім берудің жалпы білім беретін пәндерінің үлгілік оқу бағдарламалары бекітілсін.

Ескерту. 1-тармақ жаңа редакцияда – ҚР Білім және ғылым министрінің 20.09.2018 № 469 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.
2. Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы (бұдан әрі - ҰБА) (Ж.О. Жылбаев) осы бұйрықпен бекітілетін бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің жалпы білім беретін пәндерінің, таңдау курстары мен факультативтерінің үлгілік оқу бағдарламаларының Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА ресми сайтында жариялануын қамтамасыз етсін.

3. Мектепке дейінгі және орта білім департаменті (Ж.А. Жонтаева):

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде белгіленген тәртіппен мемлекеттік тіркелуін қамтамасыз етсін;

2) мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін осы бұйрықты бұқаралық ақпарат құралдарында жарияласын.

4. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау вице-министр М.А. Әбеновке жүктелсін.

5. Осы бұйрық 2013 жылғы 1 қыркүйектен бастап қолданысқа енеді.

Министр Б. Жұмағұлов
Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына
1-қосымша
Бастауыш білім беру деңгейінің 1-сынып үшін
"Сауат ашу (оқу, жазу)" пәнінен типтік оқу бағдарламасы
(оқыту қазақ тілінде)
Ескерту. Алып тасталды - ҚР Білім және ғылым министрінің 08.04.2016 № 266 (01.09.2016 бастап қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына
2-қосымша
РҚАО-ның ескертпесі!
Оқу бағдарламаны алып тастау көзделген - ҚР Білім және ғылым министрінің 08.04.2016 № 266 (01.09.2017 бастап 2-сыныптар үшін, 01.09.2018 бастап 3-сыныптар үшін, 01.09.2019 бастап 4-сыныптар үшін қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Бастауыш білім беру деңгейінің 2–4-сыныптары үшін "Қазақ
тілі" пәнінен типтік оқу бағдарламасы (оқыту қазақ тілінде)
1. Түсінік хат
1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.

2. Қазақ тілі – бастауыш сынып оқушыларын алғашқы тілдік білім негіздерімен қаруландыратын, тіл арқылы қарым-қатынас жасау қызметінің барлық түрін меңгертетін және олардың ақыл-ойын дамытатын пән.

3. Пәнді оқытудың жалпы мақсаты – тіл туралы оқушыларда тұтас ғылыми ұғым қалыптастыру, тіл ғылымы туралы негізгі ережелерді меңгерту; ауызша және жазбаша сөйлеудің коммуникативтік білігі мен дағдысын игерген тілдік тұлға қалыптастыру.

4. Бастауыш мектептегі "Қазақ тілі" пәнін оқытудың мақсаты – алғашқы тілдік мағлұматтарды меңгерту, сауатты жазу, оқу дағдылары жетілдіру, интеллектісі мен шығармашылық қабілеттерін, қатысымдық құзыреттілігін дамыту, жеке тұлғаның қалыптасуы мен дамуына мүмкіндік жасау.

5. Басты міндеттері:

1) оқушылардың өз ана тілі – қазақ тіліне деген қызығушылығын ояту, тілдің құдіретін және оның эстетикалық құндылығын сезіндіру арқылы қазақтың ұлттық мәдениетінің бір бөлігі ретінде өз тілін құрметтеу және мақтаныш ету сезімдерін қалыптастыру;

2) тілдік ұғымдар арқылы оқушыларды өзін тілді иеленуші тілдік тұлға ретінде сезінуге тәрбиелеу;

3) ауызекі және жазба тілде қарым-қатынас жасау дағдыларын жетілдіру;

4) тілдік материалдар негізінде қажетті тілдік білім, білік, дағдыларды (өз ана тілінде дұрыс, түсініп, мәнерлеп оқу және сауатты, көркем жазу) қалыптастыру және дамыту;

5) алғашқы тілдік құбылыстарды танымдық нысан ретінде меңгерту, оларды талдау, салыстыру, топтау және ажырату дағдыларын қалыптастыру;

6) оқушының өзіндік іс-әрекеті арқылы оның белсенді, креативтік, сыни ойлауын жетілдіру.

6. Бастауыш білім беру деңгейіндегі оқу бағдарламасында материалдар жүйелi-концентрлi ұстанымға негiзделiп, мазмұны жағынан кешендi сипатта берілді. Бағдарламаның мұндай құрылымы тiлдi оқытудың коммуникативтiк-iс-әрекеттiк бағытын жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi. Мұның өзi тiлдiк бiлiмнiң сапалы меңгертілуін қамтамасыз етеді. Осы тұтас жүйе мазмұны мен өзiндiк мақсатқа бағыттылығы арқылы оқушының тiлдiк iс-әрекеттерге ауызекi және жазба тiлдегi толыққанды дайындығын қамтамасыз етедi.

7. "Қазақ тілі" пәнінің оқу бағдарламасы мынадай бөлімдерден тұрады: "Тіл және сөйлеу", "Дыбыс және әріп", "Мәтін", "Сөйлем", "Сөз және оның мағынасы", "Сөз құрамы", "Сөз таптары".

8. Пән бойынша оқу жүктемесінің көлемі:

1) 2–4-сыныптар барлығы 136 сағатты құрайды (аптасына 4 сағаттан).

9. 2–4-сыныптарда тіл пәнін оқыту барысында пәнаралық байланысты үнемі ескеріп отыру керек. Тіл пәнінің басқа пәндермен байланысы туралы айтқанда, ең алдымен, тақырыптық байланыстарға назар аударған жөн. Тақырыптық байланыстың негізіне пәндер, құбылыстар, фактілер туралы оқытудың міндеттері мен шарттарына байланысты әр түрлі жағдайларда қарастырылатын жалпы түсініктер мен ұғымдар алынады (барлық сыныпта да осылай және олар сыныбы өскен сайын біртіндеп күрделене түседі). Қазақ тілін оқыту барысында мынадай пәнаралық байланыстар жүзеге асырылады.

10. Әдебиеттік оқу пәнімен:

1) қазақ тілі сабақтарында мақал-мәтел, жұмбақ, жаңылтпашты пайдалануда;

2) ақын-жазушылардың суреттерін көрсету, олар туралы мәлімет беруде;

3) мәтінді мәнерлеп оқу мен өлең жаттауда;

4) мәтіннің авторы туралы мәліметтер, не оның мазмұнын жалғастыруды қажет ететін тапсырмалар арқылы оқу сабағындағы материалдарды еске түсіруде;

5) тәрбиелік мәні бар көркем шығармаларды және балалардың жас ерекшілігіне лайық ауыз әдебиеті үлгілерін пайдалануда.

11. Математика пәнімен:

1) сан атауларын пайдалануда;

2) жұмбақ-есептерді пайдалануда;

3) сөз мағыналарын түсіндіру барысында өлшемдік ұғымдарды пайдалануда;

4) заттарды пішініне, өлшеміне қарай салыстыруда.

12. Дүниетану пәнімен:

1) қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстардың атауларын таныстыру, олар жайында түсінік беруде;

2) жаттығу мәтіндері арқылы жануарлар, өсімдіктер, т.б. туралы түсініктерін кеңейтуде;

3) табиғат құбылыстарымен таныстыруда;

4) туған ел, Отан туралы жаттығуларды орындатуда;

5) қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстар туралы ұғымдардың кеңейтілуінде, оларға сипаттама беруде;

6) еліміздің мәдениеті, ғылымы, шаруашылығы туралы түсінік беруде.

13. Музыка пәнімен:

1) өлең мәтіндері арқылы музыкалық қабілетін дамытуда;

2) музыка шығармаларының негізінде байланыстыра сөйлеуді дамытуда.

14. Бейнелеу өнері пәнімен:

1) жаттығу мазмұнына байланысты сурет салғызуда;

2) әр алуан суреттерді, портреттерді пайдалануда;

3) белгілі суретшілер туралы мағлұмат беруде;

4) сюжетті сурет бойынша мазмұндама (ауызша, жазбаша түрде) жазуда.

15. Дене шынықтыру пәнімен:

1) сергіту жаттығуларын орындаған кезде дене қимылдарын пайдалануда;

2) оқыту барысында "дене шынықтыру минутын", қимыл-қозғалыс ойындарын ұйымдастыруда.

16. Еңбекке баулу пәнімен:

1) қол саусақтарының нәзік бұлшық еттерін дамытуда;

2) шығармашылық ой-қиялы арқылы сөйлей білу қабілетін дамытуда.

2. Оқу пәнінің 2-сыныптағы базалық білім мазмұны
17. Тіл және сөйлеу (2 сағат):

1) сөйлеудің адам өміріндегі маңызы мен оның қажеттілігі;

2) ауызекі және жазба тілде сөйлеу туралы түсінік.

18. Дыбыс және әріп (24 сағат):

1) у дыбысы. Сөз ішінде у дыбысының бірде дауысты, бірде дауыссыз болып келуі. У әрпінің емлесі: дауыссыз дыбыстан кейін келген у әрпінің алдында ү, ұ дыбыстары естілгенімен, жазылғанда олардың орнына у-дың өзі ғана жазылатыны;

2) дауысты ы, і әріптеріне аяқталған сөздерге у әрпі қосылғанда, ы, і әріптерінің түсіп қалатыны;

3) и дыбысы. И-дің дауысты, ал й - дауыссыз дыбыс дыбыс екені. И-дің бірде жуан, бірде жіңішке болатыны. И, й әріптерінің емлесі;

4) я, ю әріптерінің жазылуы;

5) дауыссыз дыбыстардың қатаң, ұяң, үнді болып бөлінетіні;

6) б, п дыбыстары. Б және п әріптерінің емлесі;

7) қ, ғ және к, г дыбыстары. Қ, к дыбыстарынан аяқталған сөздерге дауысты ы, і дыбыстары жалғанса, олардың ғ, г дыбыстарына айналуы;

8) л, р дыбыстары. Л, р әріптерінің емлесі;

9) н, ң дыбыстары. Олардың бір-бірінен өзгешелігі және емлесі.

19. Мәтін (7 сағат):

1) мәтін туралы түсінік. Жеке сөйлемдерден мәтіннің өзгешелігі. Мәтіннің тақырыбы және ондағы негізгі ойды анықтау. Мәтіннің мазмұнына сай ат қою. Мәтінге, сюжетті суреттерге ат қою;

2) мәтіннің құрылымын байқату: негізгі ойды беру формасы сөйлем екені, мәтіннің бөліктері (басқы, ортаңғы (негізгі), соңғы (қорытынды)) туралы ұғым қалыптастыру. Мәтіндегі азат жолдың рөлін аңғарту;

3) мәтіндегі сөйлемдердің байланысы. Дұрыс құрылмаған мәтінді қайта құру. Әр алуан мәтін түрлерін аңғарту: әңгімелеу, сипаттау, пайымдау;

4) заттардың негізгі бөліктерін байқату: таныс заттарды көрсетіп, олардың басты белгілері жайлы әңгімелету, сипаттап айтқызу. Берілген мәтінге байланысты сұрақтарға жауап беру;

5) берілген жоспар бойынша мазмұндама жазу. Берілген тақырып, тірек сөздер, суреттер т.б. бойынша мәтін құру.

20. Сөйлем (14 сағат):

1) сөйлем туралы түсінік. Сөйлемнің мәтіннен өзгешелігі. Тұтас мәтінді сөйлемдерге бөлу: берілген мәтіндегі сөйлемдердің ара жігін ажырату;

2) сөйлемнің айтылу мақсатына қарай түрлері: хабарлы сөйлем, сұраулы сөйлем, лепті сөйлем. Сөйлем түрлерінің айтылу интонациясын байқату;

3) сөйлем соңына қойылатын тыныс белгілері (нүкте, сұрау, леп белгісі);

4) сөйлемдегі сөздердің байланысы. Сұрақ қою арқылы сөйлемнің ішінен бір-бірімен байланысып тұрған сөздерді табу;

5) сөздердің орналасу тәртібін ескере отырып, сөздерден сөйлем құрау. Сұрақ бойынша сөйлемді кеңейтіп жазу (екі сөзден тұратын сөйлемді үш сөзді етіп құру). Үлгі, сызба, суреттер бойынша сөйлем құрап жазу. Дұрыс құрылмаған сөйлемді түзеп, қайта жазу.

21. Сөз және оның мағынасы (6 сағат):

1) сөз және оның мағынасы туралы түсінік;

2) мағынасы жуық, мәндес сөздер, қарама-қарсы мағыналы сөздер, әртүрлі мағынаны білдіретін сөздер (терминдер айтылмайды);

3) сөздердің қолдану ерекшелігі;

4) мәтіндегі сөздерді мағыналарына қарай ажырата білу.

22. Сөз құрамы (12 сағат):

1) сөздің түбірі мен қосымшасы туралы алғашқы түсінік;

2) түбір мен қосымшаның бір-бірінен айырмашылығы;

3) қосымшаның жұрнақ, жалғау болып бөлінуі. Олардың әрқайсысының өзіндік белгілері.

23. Сөз таптары (35 сағат):

1) кім? не? кімдер? нелер? қандай? қай? не істеді? не қылды? қайтті? қанша? неше? нешінші? сұрақтарына жауап беретін сөздер туралы түсінікті қайталау;

2) сөз табы туралы түсінік. Зат есім, оның мағынасы, сұрақтары. Жалқы есім және жалпы есім. Жалқы есімнің жазылу емлесі;

3) зат есімнің жекеше және көпше түрлері. Зат есімнің көпше түрін сөз құрамына талдау, көптік жалғаулары;

4) Етістік, оның анықтамасы, сұрақтары. Дара және күрделі етістіктер;

5) сын есім және оның анықтамасы, сұрақтары. Сын есіммен зат есімнің байланысы;

6) сан есім және оның анықтамасы, сұрақтары. Сан есімнің зат есіммен байланысып айтылуы.

24. Сөйлеу мәдениеті (2 сағат):

1) сөйлеу мәдениеті туралы түсінік. Әдемі сөйлеу – әдептілік. Амандасу, сәлемдесу, танысу, алғыс айту кезінде қолданылатын сөздер.

25. Жыл бойы өткенді қайталау (14 сағат).

26. Жыл бойына арналған жазба жұмыстары (20 сағат).

3. Оқу пәнінің 3-сыныптағы базалық білім мазмұны
27. Тіл және сөйлеу (2 сағат):

1) сөйлеу туралы берілген ұғымды кеңейту. Сөйлеу мәнерлілігі. Дауыс ырғағының сөйлеу жағдайына сәйкес болуы.

2) ауызекі және жазба тілде сөйлеу ерекшеліктері.

28. Дыбыс және әріп (16 сағат):

1) Дыбыс туралы 2-сыныпта өткенді қайталау;

2) Э, е, ф, в, ц, ч, ш, щ дыбыстарының ерекшеліктерін меңгерту. Бұл дыбыстарды дұрыс айтып, сауатты жазуға дағдыландыру;

3) В, ф дыбыстары мен әріптерінің ерекшеліктерін салыстыру;

4) Ч, щ дыбыстары мен әріптерінің ерекшеліктері;

5) Х, Һ дыбыстары, олардың айтылу ерекшеліктері. Х, һ дыбыстарына қатысты сөздердің емлесі.

29. Мәтін (7 сағат):

1) мәтін туралы берілген ұғымды қайталау. Мәтін құрастырудың сызбасы (басқы, ортаңғы, соңғы бөліктері).

2) мәтінді логикалық аяқталған бөліктерге бөлу (жоспар және жоспарсыз). Жоспар құру. Әр алуан мәтін түрлерін құрастыру: әңгімелеу, сипаттау, пайымдау, олардың бір-бірінен ерекшеліктері.

3) мәтіндегі сөйлемдердің байланысы. Берілген жоспар, суреттер бойынша және белгілі бір жағдайға байланысты әңгіме құрастыру. Сөйлеу ортасына, сөйлеу мақсаты мен сөйлеу тақырыбына сәйкес диалог құру.

4) бірлесіп жасалған жоспар бойынша 50-70 сөзден құралған қысқаша шығарма жазу.

5) мәтінді ықшамдау және жалпылау арқылы қысқарту. Терме баяндау.

30. Сөйлем (22 сағат):

1) сөйлем туралы 2-сыныпта берілген білімді қайталау;

2) сөйлем түрлерін әртүрлі жағдаяттарда (ситуация) орынды қолдана білу;

3) сөйлем мүшелері. Тұрлаулы және тұрлаусыз мүшелер;

4) бастауыш пен баяндауыштың байланысы. Бастауыш пен баяндауыштың арасына қойылатын сызықша;

5) жалаң және жайылма сөйлем;

6) үлгі сызба, сұрақ бойынша сөйлем құрау;

7) қаратпа сөз, оның тыныс белгісі.

31. Сөз және оның мағынасы (6 сағат):

1) сөз туралы берілген білімді еске түсіру;

2) сөз мағыналарымен жұмыс: сөз өзінің тура мағынасынан басқа ауыспалы мағынада қолданылатынын және бір сөздің бірнеше мағынада жұмсалатынын байқату;

3) мәндес және қарама-қарсы мағыналы сөздер.

32. Сөз құрамы (14 сағат):

1) сөз құрамы жайында 2-сыныпта берілген ұғымдарды қайталау;

2) түбір сөз және туынды сөз;

3) туынды сөз жасайтын жұрнақтар;

4) туынды сөз бен түбір сөзді салыстыру;

5) түбірлес сөздер;

6) қосымшалардың емлесі: қосымшалардың сөздің соңғы буынымен үндесіп жалғануы, қосымша жалғанғанда кейбір сөздердің соңғы дыбысының өзгеруі немесе түсіп қалуы туралы түсінік (кітап+ы – кітабы).

33. Сөз таптары (34 сағат):

1) сөз таптары туралы берілген ұғымды қайталау;

2) зат есім туралы 2-сыныпта өтілген материалды еске түсіру;

3) негізгі және туынды зат есім. Негізгі зат есім, оның анықтамасы;

4) туынды зат есім, оның анықтамасы. Туынды зат есім жасайтын жұрнақтар;

5) зат есімнің тәуелденуі;

6) тәуелдік жалғау, оның жекеше және көпше түрлері. Тәуелдік жалғаудың емлесі;

7) етістік туралы берілген білімді еске түсіру. Негізгі және туынды етістік;

8) болымды және болымсыз етістік;

9) сын есім жайында берілген білімді еске түсіру. Негізгі және туынды сын есімдер;

10) салыстырмалы шырай жұрнақтарымен таныстыру;

11) заттарды әр алуан белгісіне, сапасына және т.б қарай салыстыру;

12) сан есім туралы берілген білімді еске түсіру. Есептік және реттік сан есімдер.

34. Сөйлеу мәдениеті (2 сағат):

1) танысу, өтіну, тілек білдіруге байланысты сөздерді пайдалану;

2) ауызекі және жазба тілде шақыру, құттықтау.

35. Жыл бойы өткенді қайталау (13 сағат).

36. Жыл бойына арналған жазба жұмыстары (20 сағат).

4. Оқу пәнінің 4-сыныптағы базалық білім мазмұны
37. Тіл және сөйлеу (2 сағат):

1) тіл және сөйлеу туралы берілген ұғымды еске түсіру. Ауызекі және жазба тілде сөйлеу туралы түсініктерін кеңейту;

2) сөйлеудің адамдардың сезіміне, іс-әрекетіне әсері.

38. Дыбыс және әріп (7 сағат):

1) дыбысқа байланысты берілген білімді қайталау. Фонетика туралы түсінік беру. Фонетикалық талдау жасау;

2) буын үндестігі туралы ұғым қалыптастыру: дауысты дыбыстардың сөз ішінде жуан-жіңішкелігіне қарай үндесіп айтылуы және жазылуы;

3) дыбыс үндестігі туралы түсінік. Түбірдің соңғы дыбысы қатаң болса, оған жалғанатын қосымшаның бірінші дыбысы қатаң болып келетіні. Түбірдің соңғы дыбысы ұяң немесе үнді болса, оған жалғанатын қосымшаның бірінші дыбысы да ұяң не үнді болып сәйкестенуі;

4) дауысты дыбыстың әсерінен түбірдің соңындағы қатаң дыбыстың ұяң не үнді болып өзгеруі.

39. Мәтін (7 сағат):

1) мәтін және оның түрлері туралы берілген ұғымды кеңейту;

2) әңгімелеу мәтіні, оның құрылымын талдау. Өз беттерінше әңгіме құрау (7-8 сөйлем);

3) тірек сөздер, суреттер, оқығандары бойынша әңгіме;

4) сипаттау мәтіні, оның құрылымын талдау. Затты нақты сипаттау, көркемдік сипаттау, салыстырмалы сипаттау;

5) пайымдау мәтіні. Пайымдаудың мазмұндық және құрылымдық ерекшеліктерін байқату: мұнда түсіндіру (ой), дәлелдеу және қорытынды болатыны; пайымдауда түсінікті дәйектемелерді пайдалану. Пікір айтуға дағдыландыру, өз ойын дәлелдей алуға, қорытынды жасай білуге үйрету;

6) қабырға газетіне мақала жазу. Саяхат кезінде көргендері, алған әсерлері жайында жазу. Өздігінен мәтін құрау дағдысын жетілдіру: айтқан ойларының тақырыпқа сай болуы, мазмұндау логикасының сақталуы, сөйлемдердің дұрыс құрылуы, орынсыз қайталауға жол берілмеуі және т.б.

40. Сөйлем (22 сағат):

1) сөйлемге қатысты берілген білімді қайталау;

2) синтаксис туралы түсінік беру. Синтаксистік талдау жасауға үйрету;

3) сөйлемнің дара және күрделі мүшелері;

4) сөйлемнің бірыңғай мүшелері. Сөз тіркесі туралы түсінік. Сөйлемдегі сөз тіркестерін табуға жаттықтыру;

5) жай сөйлем және құрамалас сөйлем;

6) құрмалас сөйлемнің тыныс белгісі;

7) қыстырма сөз, олардың тыныс белгісі.

41. Сөз және оның мағынасы (5 сағат):

1) сөз мағыналары туралы білімді еске түсіру;

2) мағынасы бір-біріне жуық сөздер, мағынасы қарама-қарсы сөздер, көп мағыналы сөздер туралы түсініктерін кеңейту;

3) тұрақты сөз тіркестері туралы түсінік беру.

42. Күрделі сөздер (9 сағат):

1) күрделі сөз туралы жалпы түсінік;

2) біріккен сөз. Біріккен сөздің жасалуы және оның жиі кездесетін түрлері;

3) қос сөз және олардың жасалуы. Қос сөздердің мәні және емлесі;

4) қысқарған сөз. Қысқарған сөздердің жасалуы және олардың емлесі.

43. Сөз таптары (48 сағат):

1) сөз табы туралы өтілгенді қайталау;

2) морфология туралы түсінік. Морфологиялық талдау жасау;

3) зат есім. Зат есімнің септелуі. Септік жалғауының аттары мен септелуі. Септік жалғауының емлесі;

4) тәуелденген сөздердің септелуі;

5) көптік жалғаулы сөздердің септелуі. Зат есімнің жіктелуі;

6) жіктік жалғаулары, олардың жекеше, көпше түрлері;

7) етістік, оның жіктелуі. Жекеше және көпше жіктеу үлгілері;

8) етістіктің шақтары: осы шақ, өткен шақ, келер шақ;

9) сын есім. Сын есімнің дара және күрделі түрлері, олардың емлесі;

10) қарсы мәндес сын есімдер;

11) сан есім. Дара және күрделі сан есімдер, емлесі;

12) есімдік туралы жалпы түсінік. Жіктеу есімдіктері, олардың септелуі;

13) үстеу туралы түсінік;

14) шылау туралы түсінік, олардың мәні;

15) шылау мен шылау тұлғалас қосымшалардың жазылуы;

16) одағай сөздер және олардың емлесі;

17) еліктеуіш сөздер туралы түсінік. Олардың мәні мен емлесі.

44. Сөйлеу мәдениеті (2 сағат):

1) сөйлеу мәдениеті бойынша берілген ұғымды кеңейту: сөйлесіп отырған адамның сөзін бөлмеу, онымен ақжарқын, байыпты қалыпта сөйлесу, өзі туралы көп айта бермеу, дөрекі сөйлемеу және т.б.;

2) ауызекі және жазба тілде кешірім сұрауға немесе келіспегенін білдіруге қажетті сыпайы сөздерді қолдана білу.

45. Жыл бойы өткенді қайталау (14 сағат).

46. Жыл бойына арналған жазба жұмыстары (20 сағат).

5. 2-сынып оқушысының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар
47. Пәндік нәтиже бойынша 2-сыныптың соңында оқушылар білуі қажет:

1) тіл және сөйлеудің мәнін, ауызекі және жазба тілді;

2) тіл дыбыстарының дауысты және дауыссыз түрлерін;

3) мәтіннің құрылымы мен түрлерін;

4) сөйлемнің айтылу мақсатына қарай бөлінетін түрлерін;

5) сөйлемдегі сөздердің байланысын;

6) сөз мағыналарын;

7) өтілген сөз таптарын, олардың сұрақтарын.

48. Пәндік нәтиже бойынша 2-сыныптың соңында оқушылар меңгеруі қажет:

1) сөзге дыбыстық талдау жасауды;

2) сөз құрамына талдауды;

3) өтілген сөз таптарын ажырату, талдау және оларды өзара салыстыруды;

4) мәтіндегі тірек сөздерді табуды және олармен мәтін құрауды;

5) түрлі жағдаяттарда әңгімелесу, пікірлесу, өз ойын түсінікті жеткізуді (кіммен? қайда? қашан? не туралы?);

6) өздеріне таныс заттарды, құбылыстарды салыстыру, сипаттауды;

7) 6-8 сөзден тұратын сөздік диктанты, 25-30 сөзден тұратын диктанттарды, 40-50 сөзден мазмұндаманы, 4-6 сөйлемнен тұратын шығарманы жазуды.

6. 3-сынып оқушысының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар
49. Пәндік нәтиже бойынша 3-сыныптың соңында оқушылар білуі қажет:

1) мәтін түрлері мен ерекшеліктерін;

2) сөйлемнің тұрлаулы және тұрлаусыз мүшелерін, олардың арасындағы байланысты;

3) жалаң және жайылма сөйлем түрлерін;

4) қаратпа сөзді;

5) дыбыс және әріп, олардың емлесін;

6) сөз және оның мағынасын;

7) түбір сөз бен қосымшалы сөздің бір-бірінен айырмашылығын;

8) туынды сөз жасайтын жұрнақтарды;

9) түбір мен қосымшаның жазылуын.

50. Пәндік нәтиже бойынша 3-сыныптың соңында оқушылар меңгеруі қажет:

1) жоспар бойынша әңгімелеуді;

2) үлгі бойынша сызба құрастыруды;

3) сөздерді сауатты және каллиграфиялық талапқа сай жазуды;

4) сөз құрамына талдауды;

5) мәтінге ат қоюды және ондағы негізгі ойды табуды;

6) мәтінге жоспар құруды;

7) жалаң және жайылма сөйлем құрастыруды;

8) сөйлемнен тұрлаулы және тұрлаусыз мүшелерді табуды;

9) түрлі жанрда шығарма құрауды (әңгіме, хат, хабарландыру);

10) өткен тақырыпты қайталау үшін 55-60 сөзден (диктант) тұратын мәтінді көшіріп және есту арқылы жазуды;

11) сұрақтар, грамматикалық тапсырмалар, ұжыммен құрастырған жоспар бойынша (60-70 сөз) мазмұндама жазуды;

12) сипаттау, сюжеттік сурет бойынша баяндау, өзінің бақылауы арқылы шығарманы жазуды; мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықтауды.

7. 4-сынып оқушысының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар
51. Пәндік нәтиже бойынша 4-сыныптың соңында оқушылар білуі қажет:

1) мәтін және оның түрлерін;

2) сөйлемнің дара және күрделі мүшелерін;

3) сөйлемнің бірыңғай мүшелерін, олардың тыныс белгілерін;

4) сөз тіркесін;

5) буын және дыбыс үндестігін;

6) сөз мағыналарын, олардың бір-бірінен айырмашылығын;

7) күрделі сөздерді және оның түрлерін (біріккен сөз, қос сөз);

8) жай сөйлем мен құрмалас сөйлемнің бір-бірінен өзгешелігін, құрмалас сөйлемнің тыныс белгісін;

9) сөз таптарын және түрлену жүйесін.

52. Пәндік нәтиже бойынша 4-сыныптың соңында оқушылар меңгеруі қажет:

1) мәтіндегі тірек сөздерді табуды және олармен мәтін құрауды;

2) сөз таптарын ажырату, талдау және оларды топтастыру, өзара салыстыруды;

3) жіктеу есімдіктерін табуды және оларды септеуді;

4) мәтіннен қаратпа және қыстырма сөздерді табуды;

5) жай сөйлемге синтаксистік талдау жасауды;

6) өз ойларын еркін жеткізуді, сөйлемдерді дұрыс құрастыруды;

7) берілген мәтінге жоспар құруды;

8) қоршаған орта мен мақсатқа сәйкес орынды сөйлей білуді;

9) диктант (көлемі 65-75 сөз), мәтін бойынша мазмұндама (мәтін көлемі 150-200 сөз), көлемі 50-60 сөзден тұратын шығарма (сипаттама, баяндама, пайымдау) жазуды.

53. Тұлғалық нәтижелер оқушылардың:

1) Қазақстан Республикасы Конституциясы туралы түсінігі болуы және оны құрметтеуінен;

2) өз Отанына деген мақтаныш сезімінен;

3) өз ана тілін білуі және құрметтеуінен, өз халқының және Қазақстанда өмір сүріп жатқан басқа ұлттардың салт-дәстүріне және басқа құндылықтарына құрметпен қарауынан;

4) өз елінің, туған өлкесінің табиғатын аялауға және қорғауға ұмтылуынан;

5) үлкендерге құрметпен, кішілерге қамқорлықпен қарап, айналасына мейірімді, кішіпейілділігінен көрінеді.

54. Жүйелі-әрекеттік нәтижелер оқушылардың:

1) бастауыш сыныпта оқытылған пәндер бойынша жүйелі білімінің болуынан;

2) алынған ақпаратты талдай, өңдей, жинақтай және қолдана білуінен;

3) шығармашылықпен жұмыс істеу әдістерін меңгеруінен көрінуі қажет.

Қазақстан Республикасы
Білім және ғылым министрінің
2013 жылғы 3 сәуірдегі
№ 115 бұйрығына
3-қосымша
РҚАО-ның ескертпесі!
Оқу бағдарламаны алып тастау көзделген - ҚР Білім және ғылым министрінің 08.04.2016 № 266 (01.09.2017 бастап 2-сыныптар үшін, 01.09.2018 бастап 3-сыныптар үшін, 01.09.2019 бастап 4-сыныптар үшін қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

Бастауыш білім берудің деңгейінің 2–4-сыныптары үшін
"Әдебиеттік оқу" пәнінен типтік оқу бағдарламасы
(оқыту қазақ тілінде)
1. Түсінік хат
1. Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкес әзірленген.

2. "Әдебиеттік оқу" пәні – бастауыш сынып оқушыларының ауызша және жазбаша тілін дамытуды, яғни сөздік қорын байытуды, байланыстыра және грамматикалық тұрғыдан жүйелі сөйлеуге үйретуді, сөйлеу мәдениетін қалыптастыруды көздейді. Ұлттық тәрбие, рухани-мәдени құндылықтар, ана тілі және қазақ халқының салт-дәстүрі негізінде сусындаған жеке тұлғаны қалыптастыруға ықпал етеді. Адамның ішкі рухани жан дүниесі байлығын ашуға, адамгершілікке тәрбиелеуге, тілі мен қиялын дамытуға мүмкіндік береді.

3. Пәнінің мақсаты – дұрыс, мәнерлеп және шапшаң оқуды меңгерту, оқушыны шығарма авторының көзқарасын түсінуге жетелеу және мәтінді қабылдаушы оқырман ретінде тәрбиелеу, көркем-шығармашылық және танымдық қабілеттерін дамыту, сөз өнеріне деген қызығушылығы мен эстетикалық талғамын қалыптастыру, сөйлеу әрекетінің барлық түрін жетілдіру, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылық пен рухани-адамгершілік тәрбие беру.

4. Пәнінің міндеттері:

1) оқу сапасын (дұрыс, түсініп, шапшаң, мәнерлеп) жетілдіру;

2) ауыз әдебиетінің жанрларымен, отандық және әлемдік балалар әдебиетінің озық үлгілерімен таныстыру;

3) ақын-жазушылардың балаларға арналған шығармаларының басты тақырыбын, басты кейіпкерлерін және негізгі мазмұнын айқындау;

4) талданып отырған мәтіннің жанрлық сипатын анықтау;

5) әдеби-теориялық білім негіздерін қалыптастыру;

6) адамгершілік және эстетикалық құндылықтар жүйесі негіздерін қалыптастыру;

7) оқылған шығарма сюжеті ізімен немесе еркін тақырыпта әртүрлі әдеби шығармашылық жұмыс түрлерін (өлең, әңгіме құрастыру, мәтінді сахналау, мәтін бойынша сурет салу, мақала жазу, шағын үзіндіге сценарий жазу т.б.) орындауға машықтандыру;

8) әдеби функционалдық сауаттылыққа баулу және әдеби тілде еркін сөйлеуді меңгерту;

9) тұлғалық оқырмандық мәдениетін қалыптастыруда ана тілінде ауызша және жазбаша дұрыс сөйлеу, өз ойын анық (тіл байлығын арттыра отырып), нақты баяндау білігі мен дағдысын қалыптастыру;

10) кітап және анықтамалықтармен, библиографиялық әдебиеттер және сөздіктермен жұмыс істей білуге дағдыландыру.

5. Пән бойынша оқу жүктемесінің көлемі:

1) 2–4-сыныптар барлығы 136 сағатты құрайды (аптасына 4 сағаттан).

6. Әдебиеттік оқу пәнінің басқа пәндермен пәнаралық байланысы оқушылардың ауызша және жазбаша сөйлеу тілін, көркем-шығармашылық, танымдық қабілеттерін дамыту, сөз өнеріне деген қызығушылығын, эстетикалық талғамын арттыру, ұлттық сананы қалыптастыру, сөйлеу әрекетінің барлық түрін жетілдіру, рухани-мәдени, ұлттық-әлемдік құндылықтарды барынша бағалап, құрметпен қарауға үйрету мақсатында жүзеге асырылады. "Әдебиеттік оқу" пәнінің сөздік қорын басқа пән терминдері арқылы байытылып, кеңейтіледі және ол пәндердің мазмұнын толық ұғынуға ықпалын тигізеді.

7. Қазақ тілі:

1) жазба жұмыс түрлерін (мазмұндама, шығарма) орындау;

2) сөздік қорын байыту, байланыстыра және грамматикалық тұрғыдан жүйелі сөйлеуге үйрету, сөйлеу мәдениетін қалыптастыру;

3) өз ойынан, үлгі бойынша, көргені немесе оқығаны бойынша мәтін (сипаттау, пайымдау, баяндау) құрастыру, мәтінді талдау, жоспар құру, мәтінге атау беру;

4) жазба жұмыс түрлерін (мазмұндама, шығарма) орындау;

5) жазба жұмыстарын сауатты жазу (қатесіз жазу);

6) жазба жұмыстарын жазу барысында грамматикалық ережелерді қолдану, орфографиялық және орфоэпиялық нормаларды сақтау.

8. Математика:

1) сандарды ойын кезінде, ауыз әдебиет шығармаларында қолдану;

2) тілді математикалық терминдермен байыту;

9. Дүниетану:

1) қоршаған дүниенің біртұтастығы, олардың арасындағы байланыс туралы білімдерін қолдану;

2) топсеруен кезінде, табиғат туралы алған білімдерін жазба жұмыстарда қолдану.

10. Музыка:

1) қазақ халқының және Қазақстанда тұратын басқа халықтардың музыка саласына еңбек сіңірген қайраткерлердің музыкалық шығармаларын тыңдау;

2) музыка тіліне салынған ақындардың өлеңдерін жаттау;

3) ақын өлеңдерінің ырғағын анықтай алу;

4) өлеңдерге сай әуендер ойлап табу;

5) мәтіндердегі автордың көңіл-күйін байқау;

6) ана тіліміздің сазды, әуенді, әуезді сарынын, үнін тыңдау;

7) көркем шығармалардағы сипаттау, теңеулердің музыка тіліндегі үндестігін ұғыну.

11. Бейнелеу өнері:

1) суретшілердің шығармалары арқылы оқушылардың сөз байлығын арттыру, тілін дамыту;

2) сурет бойынша өз сезімдерін, ой-пікірлерін білдіру;

3) суретке қарап мәтіндегі оқиғаны әңгімелеуге, мәтіндегі оқиғаға сай сурет салғызуға жаттықтыру;

4) сипаттау, салыстыра сипаттау мәтіндерін құрастыруда, мазмұндама және шығарма жазуда халық шеберлерінің туындыларын пайдалану;

5) эстетикалық тәрбие беру.

12. Еңбекке баулу:

1) еңбек тақырыбына байланысты шығармалар оқу барысында оқушыларды еңбексүйгіштікке баулу, адамдардың еңбегін құрметтеуге тәрбиелеу;

2) еңбекке баулу сабағында берілетін қазақ халқының және Қазақстанда тұратын басқа халықтардың ұлттық киім үлгілері, қазақтың ұлттық зергерлік бұйымдары мен ою-өрнектерінің тарихы т.б. туралы мәліметтерді шығармалар оқу кезінде еске түсіру, байланыс орнату;

3) қазақтың сәндік-қолданбалы өнерін оқушылардың ауызекі және жазба тілдерін дамыту, сөздік қорларын байыту арқылы жүзеге асырылады.

2. Оқу пәнінің 2-сыныптағы базалық білім мазмұны
13. Оқу материалдары төмендегі тараулар бойынша топтастырылады:

1) білім керек бәріне (17 сағ.);

2) атадан қалған асыл мұра (19 сағ.);

3) неткен сұлу, неткен көркем, осы менің туған өлкем (12 сағ.);

4) қыста талай қызық бар (16 сағ.);

5) қадірлі әкелерім, мейірімді аналарым (18 сағ.);

6) адам болам десеңіз (19 сағ.);

7) бабалар өмірі-ұрпаққа өнеге (19 сағ.);

8) туған өлке табиғатын қастерлейік (16 сағ.).

14. Әр тоқсан бойынша екі үлкен тараудан топтастырылған материалдарды оқыту көзделген. Әр бөлімге бөлінген сағаттар санында ауызша және жазбаша тіл дамыту, қайталау сабақтары қоса есептеледі.

15. Ауыз әдебиеті үлгілері:

1) балаларға арналған тақпақтар, ойын өлеңдер, төрт түлік жырлары, бесік жыры, өтірік өлеңдер (үзінділер), мақал-мәтелдер (әртүрлі тақырыптағы), жұмбақ-жаңылтпаштар (әртүрлі тақырыптағы);

2) ертегілер: хайуанаттар жайындағы, қиял-ғажайып оқиғалы, шыншыл ертегілер;

3) бата, айтыс үлгілері, аңыз-әңгімелер, мысалдар, күлдіргі әңгімелер, шешендік сөздер.

16. Жазба балалар әдебиеті үлгілері:

1) қазақ ақындарының балаларға арналған өлеңдері (А.Құнанбаев, Ш.Құдайбердиев, Ж.Жабаев, М.Жұмабаев, М.Дулатов, С.Сейфуллин, І.Жансүгіров, А.Тоқмағамбетов, Қ.Аманжолов, М.Мақатаев, Ө.Тұрманжанов, М.Әлімбаев, Қ.Мырза Әлі, Б.Ысқақов, Қ.Баянбай, С.Қалиев, Ж.Смақов, Т.Молдағалиев, С.Мәуленов, Ә.Дүйсенбиев, Ф.Оңғарсынова, Ө.Ақыпбеков, Ғ.Қайырбеков, О.Әубәкіров, Ш.Смаханұлы, Е.Өтетілеу, Е.Елубаев, Н.Айтов және т.б.), қазақ жазушылары (Ы.Алтынсарин, А.Байтұрсынұлы, Ж.Аймауытов, М.Әуезов, С.Көбеев, С.Сарғасқаев, С.Мұқанов, Ш.Мұртаза, С.Бегалин, Б.Соқпақбаев және т.б.), орыс және әлем классиктері (Л.Толстой, И.Крылов және т.б.) мен орыс педагогі К.Д.Ушинскийдің шығармалары;

2) жазушылар өмірбаяны мен шығармашылығы туралы қысқаша мәліметтер;

3) ғылыми-танымдық шығармалардан: мақала, естелік, өмірб